Czym jest padaczka i jak ją rozpoznać? Objawy, przyczyny, leczenie

Padaczka to choroba neurologiczna, w której w mózgu pojawiają się nieprawidłowe, zsynchronizowane wyładowania elektryczne. Ich skutkiem są nawracające napady – z drgawkami lub bez nich. Rozpoznać ją można dzięki dokładnemu wywiadowi, badaniu EEG oraz obrazowaniu mózgu. Poniżej wyjaśniamy, jak wyglądają typowe objawy, jakie są możliwe przyczyny oraz na czym polega diagnostyka i leczenie.

Przeczytaj również: Możliwe powikłania po Covid

Padaczka – co to jest i jak działa?

Padaczka (epilepsja) to utrwalona skłonność komórek nerwowych do generowania patologicznych impulsów. W praktyce oznacza to, że w określonych momentach dochodzi do krótkotrwałego „przepięcia” w sieciach neuronalnych, które wywołuje napad.

Przeczytaj również: Kiedy przydaje się kroplówka witaminowa?

Napad nie zawsze wygląda tak samo. Może przyjąć formę uogólnionych drgawek z utratą świadomości (napad toniczno-kloniczny, dawniej grand mal), ale też subtelnych epizodów „zawieszenia” uwagi bez drgawek. O rodzaju objawów decyduje obszar mózgu, z którego startuje wyładowanie, oraz sposób jego szerzenia się.

Przeczytaj również: Czy laserem można usunąć rozległe blizny?

Jak rozpoznać napad padaczkowy? Objawy, na które warto zwrócić uwagę

Objawy padaczki bywają różnorodne. Najczęściej wyróżnia się:

1. Napady uogólnione toniczno-kloniczne (grand mal): nagła utrata przytomności, upadek, faza sztywności (toniczna), po której pojawiają się rytmiczne drgawki (kloniczne). Często występuje bezwład, możliwe przygryzienie języka lub mimowolne oddanie moczu. Po napadzie – senność i dezorientacja.

2. Napady nieświadomości (absencje): krótkie „wyłączenia” bez upadku i bez drgawek. Osoba nagle przestaje reagować, patrzy w jeden punkt, po czym wraca do przerwanej czynności i zwykle nie pamięta epizodu.

3. Napady ogniskowe (częściowe): objawy zależą od miejsca w mózgu. Mogą to być: drżenia kończyny, mrowienia, zaburzenia mowy, automatyzmy (np. przełykanie, mlaskanie), nagłe uczucie lęku lub déjà vu. Świadomość bywa zachowana lub zaburzona.

4. Napady miokloniczne: krótkie, nagłe zrywy mięśniowe, zwykle symetryczne, często rano. Bywają mylone z „szarpnięciem” przy zasypianiu, ale w padaczce powtarzają się i nie są zależne od zmęczenia.

Ważna wskazówka praktyczna: jeśli jesteś świadkiem napadu, zwróć uwagę na czas trwania, rodzaj ruchów, obecność urazów, kolor skóry, ewentualne okoliczności (migające światła, brak snu, alkohol). To informacje, które ułatwiają rozpoznanie.

Objawy u dzieci – co może umknąć uwadze?

U dzieci padaczka może objawiać się mniej spektakularnie. Krótkie „zawieszenia” podczas lekcji, nagłe przerwanie aktywności, nieskoordynowane drgania pojedynczej ręki czy powtarzalne nawykowe ruchy bywają interpretowane jako rozkojarzenie lub gorsza koncentracja. Warto obserwować:

• powtarzalne wyłączenia świadomości trwające kilka–kilkanaście sekund, bez reakcji na wołanie, po których dziecko kontynuuje przerwaną czynność,

• napady częściowe z jednostronnymi skurczami lub mrowieniem,

• nagłe upuszczanie przedmiotów wskutek zrywów mioklonicznych,

• zmiany zachowania w napadach ogniskowych: epizody dezorientacji, automatyzmy.

Skąd bierze się padaczka? Najczęstsze przyczyny

Przyczyny można pogrupować na kilka kategorii:

• Uwarunkowania genetyczne: zmiany w genach regulujących pobudliwość neuronów zwiększają podatność na nieprawidłowe wyładowania.

• Uszkodzenia strukturalne mózgu: następstwa urazów, udarów, wad rozwojowych kory, guzów, blizn po zapaleniach, a także powikłania okołoporodowe.

• Czynniki infekcyjne i zapalne: zapalenia ośrodkowego układu nerwowego, niektóre choroby pasożytnicze, autoimmunologiczne zapalenia mózgu.

• Metaboliczne i toksyczne: zaburzenia elektrolitowe, hipoglikemia, zatrucia, nagłe odstawienie alkoholu lub niektórych leków.

U części osób przyczyna pozostaje nieuchwytna mimo poszerzonej diagnostyki – wtedy rozpoznanie określa się jako idiopatyczne lub kryptogenne.

Jak przebiega diagnostyka? Od wywiadu po badania obrazowe

Podstawą jest dokładny wywiad i opis napadu: co poprzedzało epizod, jak wyglądał jego przebieg, ile trwał, co działo się po nim. Warto, by świadek zdarzenia opisał objawy lub – jeśli to możliwe – przekazał nagranie wideo.

EEG (elektroencefalografia) rejestruje aktywność bioelektryczną mózgu i może ujawnić zmiany napadowe lub ogniskowe. Nieprawidłowy zapis wspiera rozpoznanie, ale prawidłowe EEG nie wyklucza padaczki, zwłaszcza między napadami.

Rezonans magnetyczny (MRI) głowy ocenia strukturę mózgu i pomaga wykryć blizny, malformacje kory, następstwa urazów czy guzy. Tomografia komputerowa (TK) bywa użyteczna w sytuacjach ostrych. W wybranych przypadkach stosuje się badania funkcjonalne: SPECT lub PET.

Badania krwi pomagają wykryć czynniki metaboliczne, zapalne i toksyczne. Decyzję o zakresie diagnostyki podejmuje specjalista po ocenie klinicznej.

Na czym polega leczenie padaczki?

Podstawą są leki przeciwpadaczkowe dobrane do typu napadów i profilu pacjenta. W części przypadków rozważa się postępowanie chirurgiczne lub inne metody specjalistyczne, jeśli napady mają podłoże ogniskowe lub gdy farmakoterapia nie przynosi oczekiwanego efektu. Plan leczenia ustala się indywidualnie, po analizie przyczyny, rodzaju napadów i wyników badań.

Znaczenie ma także edukacja dotycząca czynników wyzwalających, takich jak brak snu, migające bodźce świetlne, alkohol czy nieregularne przyjmowanie leków. U niektórych osób pomocne bywa monitorowanie napadów w dzienniczku.

Pierwsza pomoc w trakcie napadu – proste zasady bezpieczeństwa

• Zachowaj spokój, zabezpiecz głowę przed urazem (np. miękkim przedmiotem), usuń twarde przeszkody.
• Nie wkładaj nic do ust, nie powstrzymuj na siłę drgawek.
• Po ustaniu drgawek ułóż osobę w pozycji bezpiecznej i kontroluj oddech.
• Wezwij pomoc medyczną, jeśli napad trwa dłużej niż 5 minut, powtarza się seriami lub doszło do urazu.

Kiedy szukać konsultacji i gdzie znaleźć rzetelne informacje?

Do konsultacji skłaniają: pierwszy napad, nawracające epizody utraty świadomości, niepokojące incydenty ruchowe lub czuciowe, a także urazy związane z omdleniami czy drgawkami. W diagnostyce wykorzystuje się m.in. EEG oraz badania obrazowe mózgu. Więcej o zakresie opieki nad osobami z epilepsją w regionie znajdziesz pod hasłem Padaczka w Płocku.

Najczęstsze pytania pacjentów – krótkie odpowiedzi

Czy każdy napad to padaczka? Nie. Drgawki mogą wystąpić w hipoglikemii, gorączce u dzieci, zatruciach czy zaburzeniach elektrolitowych. Stąd znaczenie pełnej oceny klinicznej.

Czy padaczka zawsze objawia się drgawkami? Nie. Istnieją napady bez drgawek, np. absencje lub napady ogniskowe z zaburzeniem świadomości.

Czy prawidłowe EEG wyklucza padaczkę? Nie. Zmiany mogą pojawić się dopiero w kolejnych zapisach albo wyłącznie podczas snu czy prowokacji (np. hiperwentylacją).

Co zapamiętać?

Padaczka to nie jedna choroba, lecz zespół zaburzeń o wspólnym mechanizmie – epizodycznym, nieprawidłowym wyładowaniu neuronów. Rozpoznanie opiera się na wywiadzie, EEG i obrazowaniu mózgu. Objawy mogą być spektakularne (drgawki) lub dyskretne (krótkie wyłączenia). Leczenie dobiera się indywidualnie, a pierwsza pomoc podczas napadu polega na ochronie przed urazem i obserwacji oddechu.